ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ/ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΕΔ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ
1. Η εξελισσόμενη αλλαγή του παγκοσμίου κλίματος που οφείλεται ως επί των πλείστων σε ανθρώπινες δραστηριότητες και προκαλείται κυρίως από την αύξηση της συγκέντρωσης των αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, ορίζεται ως «κλιματική αλλαγή». Ενώ η κλιματική αλλαγή από μόνη της δεν προκαλεί σύγκρουση, μπορεί να λειτουργήσει ως επιταχυντής αστάθειας ή σύγκρουσης, επιβαρύνοντας το βάρος της ανταπόκρισης από πολιτικούς θεσμούς και στρατιωτικούς σε όλο τον κόσμο. Η έλλειψη νερού σε συνδυασμό με τις υψηλές θερμοκρασίες, επηρεάζει τις γεωργικές αποδόσεις και συνεπώς η πρόσβαση σε νερό και τρόφιμα γίνεται ακόμα πιο δύσκολη.
Αυτό με την σειρά του παράγει μεγαλύτερο αριθμό «κλιματικών μεταναστών». Αυτές οι μετακινήσεις πληθυσμού οδηγούν ακούσια σε εντάσεις και συγκρούσεις. Ειδικότερα ο υφιστάμενος ρόλος της Ελλάδος σε ακραία καιρικά φαινόμενα, στην παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας και στη διατήρηση της εθνικής ασφάλειας θα καταστεί ακόμη πιο δύσκολος. Οι κλιματικές παράμετροι ή κλιματικά στοιχεία που επιδρούν στο κλίμα ενός τόπου, στον ελληνικό χώρο είναι οι κάτωθι :
α. Ηλιακή ακτινοβολία.
β. Νέφωση και ηλιοφάνεια.
γ. Θερμοκρασία του αέρα.
δ. Υγρασία του αέρα.
ε. Βροχή.
στ. Άνεμοι.
ζ. Εξάτμιση, δρόσος, πάχνη, ομίχλη, χιόνι, χαλάζι.
2. Οι αλλαγές των κλιματικών στοιχείων προκαλούν κλιματικές επιπτώσεις όπως άνοδο της στάθμης της θάλασσας, αυξημένη συχνότητα ακραίων καιρικών φαινομένων, αλλαγές στην υγρασία και την ποιότητα του αέρα, οξίνιση των θαλασσών, κυματικές καταιγίδες, θυελλογενείς μετεωρολογικές παλίρροιες καύσωνες, πλημμύρες, ξηρασίες κτλ. Ειδικότερα στην Ελλάδα όπου το μήκος της ακτογραμμής αγγίζει τα 16.000 χλμ., οι περιοχές υψηλής ευπάθειας στην κλιματική αλλαγή αγγίζουν τα 1000 χλμ. Η ευπάθεια αυτή έγκειται στον κίνδυνο ανόδου της μέσης στάθμης της θάλασσας, η οποία εκτιμάται ότι θα κυμανθεί μέχρι το 2100 μεταξύ 0,2 και 2 μέτρων.
3. Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις που έπονται των μεταβολών των κλιματικών παραμέτρων μεταξύ άλλων είναι οι κάτωθι:
α. Υψηλός ρυθμός διάβρωσης της ακτογραμμής.
β. Ανεπιθύμητη είσοδος αλμυρού νερού σε βιοτόπους.
γ. Ρύπανση ή αποξήρανση των παράκτιων υγροτόπων.
δ. Πλημμύρες παράκτιων περιοχών.
ε. Μεταβολή της βιοποικιλότητας.
στ. Μεταβολές δομής των αλιευτικών πεδίων.
ζ. Μείωση βενθικών αλιευμάτων (αλιεία).
η. Επέκταση της εμφάνισης των θερμόφιλων ζιζανίων (γεωργία).
θ. Μείωση εμπλουτισμού των υπόγειων υδροφορέων (δάση).
ι. Χωρική ανακατανομή των δασών.
ια. Μείωση της παραγωγής βοσκήσιμης ύλης.
ιβ. Άνθιση τοξικών φυκών και διάδοση θερμόφιλων ειδών (θαλάσσιο περιβάλλον).
ιγ. Εξάπλωση μιας σειράς ξενικών ειδών (θαλάσσιο περιβάλλον).
ιδ. Καταστροφή ευαίσθητων οικοσυστημάτων.
4. Οι κοινωνικές επιπτώσεις συνεπεία των περιβαλλοντικών επιπτώσεων μεταξύ άλλων είναι:
α. Καταστροφές υποδομών (δρόμων, παράκτιων τεχνικών έργων κ.ά.).
β. Φθορές παράκτιων τουριστικών υποδομών (τουρισμός).
γ. Μείωση ή και εξάλειψη οικο-τουριστικών υποδομών και δραστηριοτήτων (τουρισμός).
δ. Κλιματική μετανάστευση.
ε. Απώλεια πολιτιστικής ταυτότητας.
στ. Απώλεια πόρων.
ζ. Μετακινήσεις πληθυσμών.
η. Χειροτέρευση παραγόντων υγείας και διαβίωσης (Απειλή από ασθένειες που μεταφέρονται από τα κουνούπια ή τα τρωκτικά / αυξημένη θνησιμότητα / μεγαλύτερη συχνότητα επιδημιών μεταδοτικών ασθενειών/διατροφικά ή ακόμα και ψυχολογικά προβλήματα).
θ. Απώλεια ευημερίας/Αύξηση του δείκτη δυσφορίας.
ι. Αυξημένο κόστος συντήρησης των παλαιότερων υποδομών.
ια. Ζημίες σε μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς.
ιβ. Αυξημένοι κίνδυνοι για την ανθρώπινη ασφάλεια.
5. Όλα τα ανωτέρω έχουν ως αποτέλεσμα επιπτώσεις στην Εθνική ασφάλεια λόγω προκλήσεων για την ανθρώπινη ασφάλεια, κρίσεων που συνδέονται με την υγεία, διαμαχών μεταξύ κρατών σε θέματα εκμετάλλευσης πόσιμων υδάτων αλλά και διαχείρισης κλιματικών μεταναστευτικών ρευμάτων και λόγων προβλημάτων στην διαχείριση γης ( όπως πεδία βολών κτλ.). Επιπλέον, από τις προαναφερθείσες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής είναι φυσικό και επόμενο να επηρεάζεται και η λειτουργία των Ενόπλων Δυνάμεων σε τομείς όπως:
α. Οι Μεταφορές και Υποδομές – Ενδεικτικά αναφέρονται:
(1) Η αύξηση συχνότητας επεισοδίων υψηλής ή εξαιρετικά υψηλής θερμοκρασίας έχει ως αποτέλεσμα αφενός την μεγαλύτερη ανάγκη για κλιματισμό/ ψύξη κτιρίων και οχημάτων και αφετέρου την υπερθέρμανση οχημάτων και φθορές ελαστικών με αποτέλεσμα την αύξηση κόστους ενέργειας από την μια και από την άλλη αυξημένα κόστη συντήρησης οχημάτων. Επιπλέον αυξάνονται οι φθορές στα οδοστρώματα αλλά και στα στοιχεία των υποδομών (λόγω π.χ θερμικής διαστολής/συστολής).
(2) Η αύξηση της μέσης ταχύτητας ανέμου, έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της αντίστασης ανέμου στα πολεμικά πλοία, αλλά και αντίσταση κυματισμού, με επακόλουθο την αύξηση απαιτούμενης ενέργειας και κατ’ επέκταση κόστους.
(3) Η αύξηση συχνότητας εμφάνισης καταιγίδων και έντασης φαινομένων ενέχει κινδύνους στην λειτουργία των λιμενικών υποδομών, ενώ παράκτια τμήματα δύναται να διατρέχουν κίνδυνο από πλημμύρες και ακραία καιρικά φαινόμενα.
β. Η Δημόσια Υγεία. Με την κλιματική αλλαγή συνδέονται η νοσηρότητα και θνησιμότητα λόγω των καιρικών συνθηκών, προβλήματα του αναπνευστικού συστήματος, μολυσματικές ασθένειες που μεταδίδονται μέσω ξενιστών, ασθένειες που μεταδίδονται μέσω τροφής και νερού, κλπ).
γ. Η Διεθνής Ασφάλεια (αυξημένες προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές που οφείλονται μεταξύ άλλων στις επιπτώσεις της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής – π.χ. λειψυδρία, ξηρασία, ερημοποίηση).
δ. Η Αντιμετώπιση Εκτάκτων Αναγκών (οφείλεται στην αύξηση του πλήθους και της έντασης των ακραίων καιρικών φαινομένων και επηρεάζει την πρόληψη, σχεδιασμό ανταπόκρισης και διαχείριση κινδύνων, π.χ. στα πλαίσια της ετοιμότητας ενεργοποίησης του Σχεδίου «Ξενοκράτης»).
6. Με βάση τους τρεις κύριους άξονες πολιτικής που θεσπίζονται στο νέο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) που αφορούν στη μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου, στην αύξηση του ποσοστού συμμετοχής των ΑΠΕ στο εθνικό ενεργειακό ισοζύγιο και στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιριακών υποδομών, καθώς και εξαιτίας της προφανούς αναγκαιότητας λήψης μέτρων για την αντιμετώπιση των προαναφερθεισών συνεπειών, οι ΕΔ οφείλουν να προσαρμόσουν έγκαιρα τη λειτουργία τους. Η υπόψη προσαρμογή εξυπηρετεί παράλληλα την εθνική υποχρέωση του ΥΠΕΘΑ για συμβολή στην επίτευξη των αντίστοιχων στόχων. Στο ανωτέρω πλαίσιο, υλοποιούν ή πρόκειται να υλοποιήσουν δέσμη δράσεων που σχετίζονται με:
α. Τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης όλων των τομέων κατανάλωσης (με ιδιαίτερη έμφαση στις κτιριακές υποδομές, αξιοποιώντας προγράμματα συγχρηματοδότησης ή/και άλλα εργαλεία, όπως λχ οι Συμβάσεις Ενεργειακής Απόδοσης (ΣΕΑ)) καθώς και τη βελτίωση της λειτουργικής κατάστασης των δικτύων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Ειδικά για το τελευταίο, γίνεται ειδική μνεία στην αναγκαιότητα ενσωμάτωσης των ΑΠΕ στο ενεργειακό ισοζύγιο των ΕΔ, μέσω δράσεων που εξειδικεύονται στο επόμενο Τμήμα (Ενέργεια).
β. Την εφαρμογή προγραμμάτων ολοκληρωμένης διαχείρισης των αποβλήτων με έμφαση στα βιοαποδομήσιμα απορρίμματα, μέσω τεχνολογιών ενεργειακής αξιοποίησης και κομποστοποίησης.
γ. Την προώθηση της ηλεκτροκίνησης και τη χρήση φιλικότερων προς το περιβάλλον καυσίμων για τα οχήματα και μέσα.
δ. Την ενίσχυση της στατικότητας των λιμενικών, των παράκτιων ή/ και παρακείμενων σε υδάτινους αποδέκτες υποδομών, καθώς και της χερσαίας & υποθαλάσσιας όδευσης του συστήματος παροχής στρατιωτικών καυσίμων λόγω της επικείμενης διάβρωσης του εδάφους που συνεπάγεται την αύξηση της πιθανότητας εμφάνισης καθιζήσεων.
ε. Την υλοποίηση υγειονομικών δράσεων με προσέγγιση στη βάση των αρχών της Ενιαίας Υγείας η οποία στοχεύει στην ταυτόχρονη προστασία των ανθρώπων, των ζώων και του περιβάλλοντος, αποτελώντας το κλειδί για την ολοκληρωμένη και επιτυχή προσαρμογή των ΕΔ στην κλιματική αλλαγή.
στ. Το σχεδιασμό και προγραμματισμό υποβολής των περιβαλλοντικών- ενεργειακών έργων/& δράσεων του ΥΠΕΘΑ σε αντίστοιχα χρηματοδοτικά εργαλεία, ώστε να προκριθούν έργα που εντάσσονται στα πεδία παρέμβασης του σχεδίου κανονισμού των Ευρωπαϊκών Ταμείων και εναρμονίζονται με τους αντίστοιχους κανόνες επιλεξιμότητας και περιορισμούς. Για την ενίσχυση της απορροφητικότητας πρέπει να δοθεί έμφαση εκτός από την ενεργοποίηση όλων των χρηματοδοτικών σχημάτων και στην εξασφάλιση της επιλεξιμότητας των δαπανών ωρίμανσης των δράσεων.
ζ. Την πρόβλεψη, κατά την εκτέλεση διαδικασιών προμήθειας των πάσης φύσεως μέσων, συστημάτων και εξοπλισμού, σε επιχειρησιακό και μη επιχειρησιακό επίπεδο, προδιαγραφών φιλικότερων προς το περιβάλλον ώστε τα αποκτούμενα προϊόντα να έχουν μικρότερο ενεργειακό και περιβαλλοντικό αποτύπωμα.